AKLI KARIŞIKLAR İÇİN KILAVUZ
Yazar: E. F. Schumacher Türkçesi: Mustafa Özel
Yayın Evi: Küre (1990 TYB En İyi Çeviri Ödülü)
Sanırım Schumacher ismini ilk kez Prof. Dr. Erol Tümertekin ile Prof. Dr. Nazmiye Özgüç hocalarımızın BeÅŸeri CoÄŸrafya kitabında “Küçük Güzeldir” kitabına atıf yaptığında duymuÅŸ ve sonra sahaflardan temin etmiÅŸtim bu kitabı. Yıllar sonra bu kitabı görünce hemen aldım. Bu dünyada, aklı karışanlara iyi gelir diye. Dünya, ülke, toplum ve birey hayatına baktığımızda aklı karışmayan bir insan bulmak da mümkün deÄŸil aslında. Sadece aklının karışık olduÄŸunu bilmeyen vardır belki o da güzel bir durum tabi. Aklın insana yaptığı oyunları kısmen bile anlayınca aklın da kafasını karıştırmamak en iyisi aslında. Neyse…
Kitabın özü varlık ve bilgi felsefesi üzerine kurgulanmış dolayısı ile üzerinde epeyce düşünerek okumanız gereken metinler mevcut. Ancak konu varlık ve bilgi olunca yaşam üzerine sayısız derslerin çıkmaması ne mümkün. Bireyciliği ve piyasa ekonomisini gayet güzel bir biçimde yerde yere vururken doğru bir düşüncenin yeni olamayacağını, çünkü doğruluğun insan zekası tarafından üretilen bir şey olmadığını ifade etmiştir. Doğru bizden bağımsız olarak vardır ve bize düşen de sadece onu kavramaktır.
“Ä°mal ediyorum, satıyorum, öyleyse varım…”, ÅŸimdiki hali ile “tüketiyorum varım” önermelerini ve hatta Descartes’in “düşünüyorum öyleyse varım” önermesini dahi yaygın ve karanlık bir çaba olarak görerek bireyciliÄŸe yönelimi eleÅŸtirirken Guenon’u takip ediyor. Filozof ‘araÅŸtırma çılgınlığına’ kapılmış inkarcı bir münkirdir. Bireycilik entelektüel sezginin inkarıdır. Filozoflar için önemli olan orijinal olmaktır, bunun için gerçeÄŸi feda etmek gerekse bile. Geleneksel bir uygarlıkta bir adamın bir düşünce üzerinde mülkiyet iddiasında bulunmaya kalkışması düşünülemeyecek bir ÅŸeydi. EÄŸer bir düşünce doÄŸruysa onu kavrayabilen herkese aitti, eÄŸer yanlışsa onu düşünmüş olmakla övünmenin anlamı yoktu.
Dünyanın bir çok ülkesinde orta-tekonolojiye dayalı projeler geliÅŸtirip uygulayan, baÅŸta kendi ülkedaÅŸları olmak üzere bütün dünyayı insani bir iktisadi faaliyete (hayırlı çalışmaya) davet eden Schumacher’e göre “Ä°ktisadi problem diye bir ÅŸey yoktur ve hiç bir zaman da olmamıştır. Manevi bir problem var yalnızca.”Â
“Bu dünyada aÅŸağı varlık düzeyleri (kademeleri) ve yüksek varlık düzeyleri vardır. En üstün düzey “kendinin farkında olma (self-awareness) düzeyidir. Ä°nsan gizli güçlerini harekete geçirip daha yüksek kademelere ulaÅŸabilir.
Kartezyen devrim insanı, onun insanlığını devam ettiren yüksek düzeylerden ayırdı, insanoğlu Göklerin (Mavera) kapılarını kendisine kapattı ve muazzam enerji ve hüner ile kendini yeryüzüne (Masiva) hapsetmeye çalıştı. Şimdi Yeryüzünün ancak bir geçiş mevkii olduğunu dolayısı ile Göklere erişmeyi reddetmenin Cehenneme gönülsüz bir alçalma manasına geldiğini keşfediyoruz.
“Yeryüzünün cömertliÄŸi bütün insanlığı doyurmamıza imkan verir.”
“Nasıl bir hata tarihinden zuhur ettik biz !”
“EÄŸer kendimi doÄŸru saydığım şüphe taşımayan bilgi ile sınırlarsam, hata riskini en aza indirmiÅŸ ama aynı zamanda hayatta en ince, en önemli ve mükafatı en yüksek ÅŸeyleri kaçırma riskini azamiye çıkarmış olurum”
Leningard haritalarında ibadet edilen kiliseler turizm haritalarında gösterilmiyor. Okulda ve üniversitede bana sunulan felsefi haritalar da Leningard haritaları gibi “yaÅŸayan kiliseleri” gösterememekle kalmıyor sadece; aynı zamanda tıp, tarım, psikoloji ile sosyal ve siyasal bilimlerin teori ve pratiÄŸinde “ortodoks olmayan” geniÅŸ bölümleri göstermekte aciz kalıyordu.” Öyle deÄŸil mi zaten tüm haritalar harita yapıcılarının anladıkları ve göstermek istedikleri ile sınırlı deÄŸil mi.
“Haritanın ayrıntılarına daha çok aÅŸina oldukça -ne gösterdiÄŸini daha çok anladıkça ve göstermediklerinin yokluÄŸuna alıştıkça daha aklı karışmış, mutsuz ve sinik olduÄŸumuz ÅŸaşırtıcı deÄŸil.”
“Birden bire kimsenin hiçbir ÅŸey bilmediÄŸini idrak ettim ve o andan itibaren kendi kendime düşünmeye baÅŸladım ve daha doÄŸrusu düşünebileceÄŸimi fark ettim”
“Modern materyalist bilimcilik (scientism) tarafından üretilen haritalar, gerçekten ehemmiyeti olan bütün soruları cevapsız bırakmaktadır.”
“Bugünkü tehlike bilim adamının külliyi kaybetmiÅŸ olmasında deÄŸil, aksine bütünlük görüntü ve iddiasında yatmaktadır. Dolayısı ile üzüldüğümüz husus bilim adamlarının uzmanlaşıyor olması deÄŸil, daha ziyade uzmanların genelleme yapıyor olmasıdır.”
“Hayat doÄŸrudan doÄŸruya üstümüze ateÅŸlenmiÅŸtir.” Ortega y Gasset… “Dur ! Hazır deÄŸilim henüz. EÅŸyayı (ÅŸeyleri) birbirinden ayırıncaya kadar bekle” diyemeyiz…
“Sadece istediklerini nasıl elde edecekleri konusunda deÄŸil, her ÅŸeyden önce ne istedikleri konusunda tereddüt ediyor, kuÅŸkulanıyor, fikir deÄŸiÅŸtiriyor, ÅŸuraya buraya koÅŸturuyor ve kararsız kalıyor”
“Mutluluk için hikmete ihtiyacın var. Mutluluk için seni hür kılacak hakikate ihtiyacın var.”
“Bir soruÅŸturma ya da incelemenin en önemli bölümü baÅŸlangıcıdır. EÄŸer yanlış veya yapay bir baÅŸlangıç yapılmışsa araÅŸtırmanın daha sonraki aÅŸamalarında en güçlü yöntemler kullanılsa bile durumu asla kurtarmaya yetmeyecektir.”
“Harita yapma felsefenin bütünü deÄŸildir. Tıpkı bir harita veya kılavuzun coÄŸrafyanın bütünü olmadığı gibi. Sadece bir baÅŸlangıçtır.”
Kılavuz “insanın dünyada yaÅŸadığı” hakkındadır. Harita veya kılavuz sorunları çözmez gizemleri izah etmez, sadece onları teÅŸhis etmemize yardımcı olur.”
“Ä°nsan mutlu olmayı arzular, sadece mutlu olmak için var olur ve mutlu olmamayı istemez” Pascal
“Modern dünyanın vahÅŸileÅŸmesine hiçbir ÅŸey, bilim adına insanın “çıplak maymun” gibi yanlış ve alçaltıcı tanımlamalarından daha fazla yardımcı olamaz. Ä°nsanları çıplak maymun olarak düşününce, vahÅŸiliÄŸin serbestçe içeri girmesi için bütün kapılar açılmış olur”
“Bir insanın elinden geldiÄŸi kadar insan olması muhteÅŸem bir ÅŸeydir”
“Kendinin farkında olma, ender olan bir güçtür. En yüksek derecede deÄŸerli ve nazik bir kiÅŸinin en yüce ve çoÄŸunlukla geçici baÅŸarısı, bir anda mevcut iken hemen kolayca yok oluveren bir özellik”
“Bir insan ne kadar çökmüş ve ÅŸartların esiri olmuÅŸ olursa olsun, kendini kabul ettirme ve ÅŸartların üstüne yükselme imkanı her zaman mevcuttur.”
“KiÅŸiliÄŸin kendisi görünmezdir…”
“Ä°nsanın (iç) dünyası karşılaÅŸtırılmayacak derecede daha büyük ve zengindir. Yani bütün evreni deneyimini içine almaya muktedir olduÄŸu öne sürülmektedir. KiÅŸi “daha yüksek” oldukça, dünyası da o denli daha büyük ve daha zengin olur”
“Bilenin kavrayışı bilinecek ÅŸey için yeterli olmalıdır.”
“Önce güneÅŸ gibi olmadıkça göz asla güneÅŸi görmedi ve bizzat kendisi güzel olmadıkça ruh asla “Ä°lk GüzelliÄŸi” göremez…” Plotinus
“Bilinen nesne bilenin içinde olduÄŸu sürece bilgi ortaya çıkar” St. Thomas Aquinas
“Ä°nsanlar farklı dillerde ama tek bir sesle bu dünya kitabı sadece renkli bir ÅŸekil deÄŸil, aynı zamanda bir anlam ifadesi.”
“Batı insanı araçlarda zengin, amaçlarda yoksul olmuÅŸtur.”
“BaÅŸkalarını bilen akıllıdır, kendini bilen aydınlanmış”
“Evet sık sık kendimizi kaybederiz…”
“Ä°nsanı beceriksiz, sefil, eksik yapan dikkatini geliÅŸigüzel sürükleyen başıboÅŸ ve haylaz hareketleridir.”
“Bütün tabiat aÅŸkın gerçeklerinin bir simgesinden daha fazla bir ÅŸey deÄŸildir”
“Azametli “bilim adamı” unvanına hak iddia eden insanların öylesine disiplinsiz ve pervasız spekülasyonları bilimsel bilgiye katkı diye sunmaya cesaret etmeleri- ve bu iÅŸi kapıp götürmeleri ! – çağımızın büyük paradokslarından biridir.
“AÅŸkı nefrete, adaleti adaletsizliÄŸe tercih eden; Dante gibi ÅŸiir yazan, Mozart gibi müzik besteleyen ve Leonarda gibi resim yapan bir varlık”
“YaÅŸamak her ÅŸeyden önce problemlerle uÄŸraÅŸmaktır.
“Ä°taat iyi bir ÅŸeydir ve eÄŸer iyi bir ÅŸey ise fazlasının çok daha iyi bir ÅŸey olacağı kamil bir mantıkla ileri sürülebilir. Bu mantık biçimi tam disiplin ve tam itaatin mükemmel bir ÅŸey olduÄŸu sonucuna götürür bizi… ve okul yerine bir hapishane çıkar karşımıza…
Özgürlük ve disiplin/itaat, iÅŸte size mükemmel bir karşıtlar çifti… Hiçbir uzlaÅŸma mümkün deÄŸildir..
“Bazıları günahla yükselir ve erdemle düşer bazıları...” Shakespeare
Ä°nsan düştüğü yerden kalkar, düştüğü ÅŸeyle kalkar…
Modern deneyimin baÅŸarısız olduÄŸu her geçen gün daha çok sayıda insan fark etmeye baÅŸlıyor. Modern dünyanın dinsiz yaÅŸama deneyimi baÅŸarısızlıkla sonuçlandı.”
Yaşama sanatı her zaman kötü bir şeyden iyi bir şey çıkarmaktır.
Modern dünyayı kurtaracak yeterli sayıda insani geri dönüşe ihtiyaç var…
BaÅŸarabilecek miyiz…